Zowel in de wetenschap als in de praktijk wordt de veronderstelling bevestigd dat samenwerking binnen en tussen organisaties bijdraagt aan vernieuwing van technologie en beter afgestemde processen. Immers, binnen een netwerk worden vormen van kennis uitgewisseld , kunnen kosten en human capital gedeeld worden en kan een netwerk gebruikt worden om een (politieke) positie in te nemen of het eigen handelen te legitimeren. In theorie figureren samenwerking en, in groter verband, netwerken als aanjager van innovatie. Ook in de (beleids)praktijk wordt dit onderkend. Het Universum Programma (UP) is hier een concreet voorbeeld van: op basis van het backing winners principe wordt netwerkvorming tussen VO-scholen gestimuleerd om tot innovaties in het bètaonderwijs en de kennisuitwisseling daarover te komen. Netwerkvorming speelt zodoende een grote rol binnen de opzet van UP. Maar hoe uit dit zich feitelijk? Is er sprake van relaties tussen geselecteerden? Zitten er veel ´gaten´ in het netwerk van UP-scholen? Welke scholen zijn van elementair belang en vervullen zodoende kern- of brugfuncties binnen het UP netwerk? En, zijn er ook scholen die achterlopen op het gebied van het kennisdeling principe van halen & brengen?

Tegen deze achtergrond doet Dialogic naar de netwerkvorming, inbedding van individuele UP-scholen en de effecten op bètaprestaties structureel te analyseren. Naast de praktische mogelijkheden van een netwerkanalyse voor UP, besteden we in deze offerte extra aandacht aan de toegevoegde waarde van netwerkanalyse ten opzichte van andere methoden. Ook gaan we in op de kritische aandachtspunten bij het uitvoeren hiervan. Denk daarbij aan bevestigde versus onbevestigde relaties, het meten van sterkte van relaties, het belang van datakwaliteit en dataverzameling.

Organisatorische netwerken blijken innovatie aan te jagen, zoals in theorie en (beleids)praktijk wordt onderkend. Het Universum Programma (UP) is hier een concreet voorbeeld van: op basis van het backing the winners principe stimuleert dit programma netwerkvorming tussen vo-scholen om tot innovaties en kennisuitwisseling in het bètaonderwijs te komen. Dit rapport geeft op basis van een netwerkanalyse weer in welke mate netwerkvorming onder Universumscholen optreedt, op twee niveaus:

• Het netwerkniveau: de totale netwerkstructuur van UP. Welke verschillen doen zich voor tussen de huidige stand van zaken en de uitgangssituatie (voorafgaand aan UP). In hoeverre heeft UP bijgedragen aan netwerkvorming, en op welke manier?
• Het actorniveau: in hoeverre zijn de afzonderlijke Universumscholen ingebed in netwerkstructuren, en in welke mate hangt deze netwerkpositie samen met de bètaprestaties . De assumptie is dat een hogere mate van centraliteit samenhangt met betere bètaprestaties.

In deze studie is niet alleen gekeken naar samenwerking tussen Universumscholen en andere vo-scholen. Daarnaast is ook onderzocht in hoeverre Universumscholen aansluiting zoeken bij hoger onderwijsinstellingen (ho) en bedrijven. Voor deze drie invalshoeken (vo - ho - bedrijven) is steeds nagegaan in hoeverre betrokken actoren samenwerken aan de ontwikkeling van nieuw bètamateriaal én kennis uitwisselen over organisatorische aspecten van bètavernieuwing (vakoverstijging, roosters, etc.).